کتاب الفبای هنر امروز

پیشگفتار مترجم

جهان هنر امروز دیگر عرصه‌ی یکه‌تازی هنرمند نیست. روزگاری که هنرمند نابغه‌ای تنها بود؛ کسی که از زمانه‌ی خود جلوتر است و درک نمی‌شود – چنان خواستنی و دست نیافتنی – به پایان رسیده است. اکنون نهادهای هنری در کار هر هنرمندی از تولید گرفته تا نمایش و فروش دست دارند. بسیاری از هنرمندان معاصر، دیگر کسانی نیستند که آثاری برای آینده تولید می‌کنند و با شکیبایی و در انزوا منتظر می‌مانند تا جامعه و درک مردم، روزی به آنها برسد. آنان برای اجرای ایده‌های خود، گاه از نخستین مراحل ساخت تا نمایش و معرفی به مخاطب به افرادی دیگر نیازمندند. در زمانه‌ی ما شاید هنرمند به معنی پیشین خود مرده است و جایش را کارآفرینی نوآور گرفته است که منزوی نیست و می‌تواند با افراد دیگر همکاری کند.

اکنون جهان هنر، بازیگران بسیاری دارد. به این بازیگران همواره انتقادهایی وارد بوده است که هنر را با پول در آمیخته‌اند و با نادیده گرفتن ارزش مفهومی و غیر مادی اثر هنری، احترام آن را از بین برده‌اند. اما جدا از آنان که در بازار خرید و فروش هنر کار می‌کنند، افراد بسیاری هر روز در تکاپو هستند تا ایده‌های هنرمند را زنده کنند و مخاطب را در فهمیدن درست اثر و اندیشه‌ی هنرمند یاری دهند. شاید اگر این افراد نبودند اندیشه‌های بزرگ و نامحدود هنر معاصر، هرگز به اجرا در نمی‌آمدند یا هرگز به عنوان هنر پذیرفته نمی‌شدند. در هنر امروز ارزش اثر هنری را چیزهایی در بیرون از آن تعیین می‌کنند. چگونگی نمایش، نشان دادن پیشینه، نوشته‌هایی که در مورد اثر حرف می زنند و بسیاری چیزهای دیگر در ارزش دهی به یک اثر هنری و تعریف مفهوم آن اهمیت پیدا کرده‌اند و شاید این همه نمایشگری و سخنوری به تنهایی از عهده‌ی هنرمند بر نیاید. اینجاست که پای افراد دیگری به میدان باز می‌شود؛ کسانی مانند کیوریتورها.

واژه‌ی کیوریتور که در دهه‌ی اخیر در جامعه‌ی هنری و فرهنگی کشورمان بسیار شنیده شده است پیشینه‌ای طولانی در غرب دارد. برگردان این واژه در متن‌های مختلف، گوناگون است و به آن در فارسی نمایشگاه گردان، گردآورنده‌ی آثار و به تازگی هنرگردان و هنربان نیز گفته‌اند. این ترجمه‌ها بار تاریخی واژه‌ی کیوریتور را که پیشینه‌ای در عرصه‌هایی جدا از هنر دارد با خود ندارند گرچه شاید به عنوان واژه‌هایی برای جایگزینی «کیوریتور هنر مدرن و معاصر» مناسب باشند. در زمینه‌ی هنر شاید ساده ترین تعریف برای کیوریتور، کسی است که راه را برای به نمایش در آمدن آثار و درک ایده‌های هنرمند هموار می‌کند. نویسنده‌ی کتاب پیش رو، ينس هوفمن، یکی از کیوریتورهای برجسته‌ی معاصر است که سابقه‌ی کار در مراکز هنری و موزه‌های مهمی در کشورهای گوناگون از جمله مرکز هنرهای معاصر لندن و موزه‌ی هنرهای معاصر شهر دیترویت دارد. کتاب پیش رو با نام اصلی Curating A to z تلاش او برای تعریف واژگان جهان هنر معاصر و همه‌ی مفاهیمی است که هنر را به آنچه اکنون هست تبدیل کرده اند. پیشینه‌ی هوفمن در هنرهای نمایشی آشکارا در دیدگاه او نسبت به واژگان عرصه‌ی کیوریتوری دیده می‌شود و این نگاه متفاوت می‌تواند و مخاطب ایرانی بسیار جالب و نوین باشد. البته باید یادآور شد که درباره‌ی مفاهیم مطرح شده از نگاه یک کیوریتور و متخصص هنر معاصر که تاریخ هنر و عرصه‌های مرتبط با آن را به خوبی می‌شناسد می‌نویسد و این کتاب به هیچ عنوان نباید با کتاب آموزش مفاهیم هنری با کیوریتوری اشتباه گرفته شود.

در متن اصلی نویسنده از حرف A و با واژهی Art (هنر) سخن را آغاز کرده و به ترتیب الفبای انگلیسی پیش رفته و کتاب را با حرف Z به پایان برده است. چون ترتیب حروف انگلیسی با فارسی همخوانی ندارد، ناگزیر نام کتاب در برگردان فارسی تغییر داده شد. اما سرفصل ها با همان ترتیب متن اصلی آورده شده‌اند. امید است که این کتاب هم به درک درست تری از حرفه‌ی کیوریتوری که در پیشبرد هنر معاصر نقشی حیاتی دارد کمک کند و هم در زمینه‌هایی که از آن سخن گفته است اطلاعات سودمندی به خواننده بدهد.

افرا صفا- بهار ۱۳۹۷

نویسنده: ینش هوفمن

ترجمه افرا صفا

نشر: نظر